Πού και πώς χάθηκε ο έλεγχος στο μεταναστευτικό

Lesvos - Reuters/Yannis Behrakis

γράφει ο Άγγελος Συρίγος*

Τώρα που πέρασε ο κίνδυνος προσωρινής εξόδου μας από τη Συνθήκη Σένγκεν, είναι καιρός να αναφερθεί δημοσίως τι μετέτρεψε κατά το 2015 την Ελλάδα σε σχεδόν αποκλειστική πύλη εισόδου προσφύγων και μεταναστών στην Ε.Ε. Η κυβέρνηση διατείνεται πως οι τεράστιοι αριθμοί εισερχομένων στην Ελλάδα είναι αποτέλεσμα του πολέμου στη Συρία και των συγκρούσεων σε διάφορα ασιατικά και αφρικανικά κράτη.

Η συγκεκριμένη ρητορική δεν εξηγεί, όμως, γιατί προτιμάται η Ελλάδα. 

Η Βουλγαρία, επίσης γειτονική χώρα με την Τουρκία, θα έπρεπε να δέχεται εξίσου μεγάλες πιέσεις. Αντιθέτως, οι φετινές ροές προς Βουλγαρία είναι αυξημένες μόνον κατά 20% εν συγκρίσει προς το 2014. Στην Ελλάδα έχουμε ήδη ξεπεράσει το 1.000% και αναμένεται ότι θα φθάσουμε στον αριθμό των 850.000 εισόδων εν συγκρίσει προς τους 77.000 εισελθόντες το 2014. Γιατί κάποιος να προτιμά τον επικίνδυνο θαλάσσιο διάπλου στο Αιγαίο από τη μετάβασή του με τα πόδια στη Βουλγαρία;

Η απάντηση έχει να κάνει με τις πρακτικές που υιοθέτησε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ ως προς το μεταναστευτικό αμέσως μετά τον Ιανουάριο 2015. Εως τότε, οι πρόσφυγες από τη Συρία παρέμεναν ελεύθεροι στην Ελλάδα με εξάμηνες αναβολές απομακρύνσεως που ανανεώνονταν αυτομάτως. Αντιθέτως, πολλοί οικονομικοί μετανάστες οδηγούνταν σε προαναχωρησιακά κέντρα με σκοπό την επιστροφή τους στη χώρα καταγωγής τους. Οι επιστροφές δεν είχαν μεγάλη επιτυχία αλλά, τελικώς, αποδεικνύεται ότι λειτουργούσαν αποτρεπτικά. Παράλληλα, όλοι οι εισερχόμενοι ταυτοποιούνταν και δακτυλοσκοπούνταν και τα στοιχεία τους καταγράφονταν στην ευρωπαϊκή ηλεκτρονική βάση δεδομένων με δακτυλικά αποτυπώματα, γνωστή ως EURODAC.

Τα λάθη 

Η νέα ελληνική κυβέρνηση πέρασε με ταχύτητα τα λάθος μηνύματα. Μετά τον Φεβρουάριο εξισώθηκαν οι οικονομικοί μετανάστες με τους πρόσφυγες. Όλοι ήσαν πλέον ελεύθεροι να συνεχίσουν το ταξίδι τους στην υπόλοιπη Ευρώπη. Τότε περίπου κατέρρευσε και το σύστημα δακτυλοσκοπήσεως των εισερχομένων στο EURODAC. Οι Ευρωπαίοι ισχυρίζονται ότι από 455.000 μετανάστες που είχαν εισέλθει από τον Ιανουάριο μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου στην Ε.Ε., μόνον οι 755 ταυτοποιήθηκαν στη χώρα μας με τις προβλεπόμενες προδιαγραφές Σένγκεν.

Η ελληνική κυβέρνηση με δημόσιες κυβερνητικές παραινέσεις ζητούσε να πάψει η χρήση του όρου μετανάστες διότι όλοι σχεδόν οι εισερχόμενοι ήσαν πρόσφυγες. Ανέφερε μάλιστα ότι οι (αποδεδειγμένα πρόσφυγες) Σύροι, οι Αφγανοί και οι Ιρακινοί ανέρχονταν περίπου στο 89% του συνόλου των εισερχομένων. Αγνοούσε, όμως, ότι, στις πρόχειρες καταγραφές των εισερχομένων, πολλοί οικονομικοί μετανάστες δήλωναν ότι ήσαν Σύροι (ή και Αφγανοί) με τη χρήση πλαστών εγγράφων που είχαν βγάλει στην Τουρκία. Η πραγματικότητα των δεκάδων χιλιάδων πλαστών εγγράφων αποκαλύφθηκε όταν αυτοί οι άνθρωποι υπέβαλαν αίτηση για άσυλο στη Γερμανία.

Έτσι η Ελλάδα, από χώρα όπου σε γενικές γραμμές τηρούνταν οι κανόνες της συμφωνίας Σένγκεν, μετατράπηκε σε έναν απλό σταθμό στην πορεία προς τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. Λόγω του Ιντερνετ και των κινητών τηλεφώνων, έγινε γρήγορα γνωστή στους ενδιαφερομένους η νέα κατάσταση. Από τους 1.700 εισελθόντες τον Ιανουάριο περάσαμε με ταχύτητα στους 31.000 τον Ιούνιο και στους 108.000 τον Αύγουστο.

Επιπλέον, η διαδρομή από την Ελλάδα προς την Κεντρική Ευρώπη κατέστη οικονομικά προσιτή. Οι τιμές των εισιτηρίων από τον Πειραιά στο Μόναχο μέσω Βελιγραδίου είναι πλέον συγκεκριμένες, ενώ έχουν αποβληθεί οι λαθροδιακινητές. Τον ρόλο τους έχουν αναλάβει απλοί μεσάζοντες που έναντι μικρής αμοιβής διευθετούν την έκδοση εισιτηρίων και την προσωρινή στέγαση σε οικίες ή ξενοδοχεία. Ιδεοληψίες δεν είχε, όμως, μόνον η ελληνική πλευρά, αλλά και η Γερμανία.

Eidomeni - Reuters/Yannis Behrakis

Η στραπατσαρισμένη εικόνα της μετά τις διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, τα προσωπικά βιώματα της Γερμανίδας καγκελαρίου, η ανάγκη της γερμανικής οικονομίας για εργατικά χέρια ή το υφέρπον στη γερμανική συλλογική συνείδηση άγος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όπως εκδηλώθηκε μέσα από τις ρατσιστικές επιθέσεις, οδήγησαν στην περίφημη δήλωση του Αυγούστου: η Γερμανία  θα δεχόταν 800.000 αιτούντες άσυλο φέτος από αυτούς που προέρχονται από πραγματικά εμπόλεμες περιοχές.

Η δήλωση άλλαξε τα προσφυγικά δεδομένα. Για πρώτη φορά από το 2011 παρατηρήθηκε μείωση του αριθμού των προσφύγων στον Λίβανο και μάλιστα κατά 100.000 άτομα. Αντιθέτως, εκτινάχθηκε ο αριθμός των Σύρων στην Τουρκία κατά 300.000. Ολοι ήθελαν να μεταβούν στη Γερμανία. Ο δρόμος ήταν δοκιμασμένος. Ενα υψηλό αντίτιμο για να περάσουν από την Τουρκία στην Ελλάδα και από εκεί διά της γνωστής οδού σε λίγες ημέρες στη Γερμανία. Ηταν πλέον αδιάφορο ότι η Ελλάδα είχε αρχίσει τις καταγραφές.

Έκτοτε η Γερμανία, χωρίς να αλλάξει τη ρητορική της, κατόρθωσε να θέσει εμπόδια στις εύκολες μετακινήσεις. Παράλληλα θα δεχθεί 1.000.000 πρόσφυγες. Τα επίχειρα της δικής μας πολιτικής θα τα εισπράξουμε τους επόμενους μήνες. Ενας μεγάλος αριθμός οικονομικών μεταναστών και προσφύγων θα εγκλωβιστεί στην Ελλάδα.

*O κ. Άγγελος Συρίγος είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο

kathimerini.gr